Dr inż. arch. Jacek Czechowicz, Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej. Opracowanie: Średniowieczne odniesienia w architekturze krakowskich kościołów. Część I – druga połowa XIX wieku

Streszczenie (AI generated):

Artykuł „Średniowieczne odniesienia w architekturze krakowskich kościołów. Część I – druga połowa XIX wieku” autorstwa dr. inż. arch. Jacka Czechowicza analizuje rozwój architektury sakralnej w Krakowie od połowy XIX do początku XX wieku.

Autor zwraca uwagę, że był to przełomowy okres dla krakowskiej architektury kościelnej, wynikający z krystalizowania się nowych poglądów na temat kształtowania formy świątyni. Działające w Krakowie środowisko architektów, czerpiące z doświadczeń nabytych podczas studiów zagranicznych, dążyło do wykształcenia nowej stylistyki obiektów sakralnych. Celem było kontynuowanie wartości historycznych i kulturowych tkwiących w architekturze polskiej, a szczególnie w krakowskiej architekturze kościelnej.

Główną inspiracją dla architektów stała się sztuka średniowiecza. Jednak historyczny pierwiastek zawarty w architekturze XIX-wiecznych kościołów nie zawsze stanowił przejrzyste odbicie „klasycznych” średniowiecznych wzorców – często były one przysłonięte i przekształcone w ramach wielostylowych form kompozycyjnych. Niemniej jednak w wielu obiektach wyraźnie widoczne są powiązania formalne z dawnymi epokami, zawierające zarówno echa architektury europejskiej, jak i próby odzwierciedlenia tradycyjnego, rodzimego warsztatu budowlanego.

Początkowo nowa stylistyka opierała się na stosunkowo wiernym odtwarzaniu średniowiecznych kompozycji. Twórcy uznawali je za najwłaściwsze źródło dla uzyskania odpowiednio wzniosłego poziomu sacrum w obiektach sakralnych. Pierwsze kościoły krakowskie z początków drugiej połowy XIX wieku zawierają przewagę elementów będących niemal dosłownymi kopiami rozwiązań z architektury romańskiej i gotyckiej.

Z czasem jednak ten sposób interpretacji średniowiecza ulegał stopniowej modyfikacji. W kolejnych świątyniach zaczęto stosować również odniesienia do epok nowożytnych. Detal architektoniczny stawał się bardziej syntetyczny i zgeometryzowany.

Autor szczegółowo analizuje architekturę kilku krakowskich kościołów z tego okresu, m.in.:

• Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia (1869-1871)
• Kościół św. Wincentego a` Paulo (1875-1877)
• Kościół św. Józefa w Łagiewnikach (1889-1893)
• Kościół Najświętszej Marii Panny z Lourdes (1892-1894)
• Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa zgromadzenia ss. Sercanek (1898-1900)

Dla każdego z tych obiektów autor wskazuje konkretne nawiązania do architektury średniowiecznej, zarówno w ogólnej kompozycji, jak i w szczegółach architektonicznych. Jednocześnie zwraca uwagę na stopniową ewolucję podejścia do historycznych wzorców.

Artykuł ukazuje, jak krakowscy architekci drugiej połowy XIX wieku twórczo przekształcali średniowieczne motywy, dostosowując je do nowych potrzeb i łącząc z elementami nowożytnymi. Stanowiło to podstawę dla dalszego rozwoju architektury sakralnej w Krakowie na początku XX wieku.

Źródło / PDF: https://www.infona.pl/resource/bwmeta1.element.baztech-0a909b09-bca1-40d4-8af4-16a15330686b/content/partDownload/cb62fd46-c54a-3f79-b508-04d0e68f2f27